Pyreneeën
- Help de beer is los
- Leesgidsen
- Enkele winkels, gespecialiseerd in bergsportmateriaal
- Reserveren
- Club Alpin Français
- Raadgevingen voor het wandelen in de bergen
Help, de beer is los! februari 2009
Hoe denkt u erover? Vindt u het een goed idee dat er beren uit oost-Europa zijn geïmporteerd naar de Pyreneën (en er zijn plannen voor nog meer introducties) of vindt u dit maar een rare actie?
Als u in de Pyreneën wandelt, heeft u weinig kans om een beer tegen te komen. Deze van oorsprong dag-dieren hebben hun dag- en nachtritme omgewisseld om in alle rust 's nachts te kunnen jagen, al is hun dieet naar het schijnt grotendeels vegetarisch (planten, wortels, bessen, eikels, etc) en op mieren en insekten berust (voor de pitamientjes en mineraaltjes).
Vaak wordt gedacht dat de schaapsherders tegen het loslaten van beren zijn omdat ze geen moeite willen doen om hun kudde te beschermen zoals dat vroeger gedaan werd met onder andere de enorme Patous, prachtige honden en door de schapen 's nachts bijeen te drijven in een omheining. En dat daar tegenover de ecologistes juist wèl de beer willen introduceren om het evenwicht in de natuur te herstellen. Maar zo simpel ligt het niet.
Herders krijgen wel een zekere vergoeding als hun kudde aangevallen wordt, maar dit is een bureaucratische procedure en de herders moeten op de een of andere manier zo'n aanval aantonen. Verplaatst u zich even in het hoofd van een Pyrenese schaapherder. Dan is het natuurlijk vreselijk en soms ook angstaanjagend als uw kudde wordt aangevallen. Ik kwam eens een herder tegen in de vallei van Orlu, die me de schade liet zien die aangericht was aan zijn schapen. Zo miste er één een poot (geen vergoeding), een ander was duidelijk gebeten (geen vergoeding) en enkele anderen hadden zich in paniek van een rots gestort, zo vertelde hij me. Daarbij gaat het natuurlijk niet alleen om geld maar om een diepere aantasting. Ook is er onbegrip waarom die beesten nou door die mensen van veraf, daar in Parijs, zijn ingevoerd, terwijl de herders hier zoveel persoonlijke last van ondervinden van de beren. Het is zelfs mogelijk dat oude sentimenten van eeuwen geleden (toen er nog een pays d'oc was) doorheen klinken.
Ook een andere herder in de Ariège, waar we af en toe vers lamsvlees bestellen van zijn eigen schaapskudde, heeft schoon genoeg van de beren. Zijn zelfgebouwde huis is op en top ecolo met onder andere eigen bewerkt hout uit de direkte omgeving, isolatie met schapewol van zijn schapen (sinds de fleece bestaat, is er voor wol weinig afzet), installaties om zonne-energie op te vangen en een opvang van het regenwater.
Maar zijn kudde en die van andere herders in de buurt hebben herhaaldelijk schade ondervonden van de beren, zodat hij heeft afgedaan met zijn aanvankelijk enthousiasme.
Wie hierover meer wil lezen, verwijs ik naar het volgende Franse artikel:
www.loup-ours-berger.org/2006/05/problemes_eleve.html
De kloof die bestaat tussen Parijs en Toulouse (de stadjerers, enerzijds) en de lokale bevolking van de Pyreneeën anderzijds is er in elk geval wel degelijk. Een Nederlandse cultureel anthropoloog, Philo van Gastel, is zelfs op de discussie over de beer met cum laude afgestudeerd! Zij schreef in de jaren '90 een leesbaar boekje over deze kwestie: « Beresporen, over mensen en beren in de Pyreneeën » (uitgeverij het spinhuis, ISBN 90-5589-008-1).
Overigens moet ik u vooral aanraden afstand te houden van de Patous, de Pyrenese herdershonden, die de schaapskuddes bewaken. U heeft een grotere kans deze tegen te komen dan beren. Soms staan er waarschuwingen over deze honden op borden in de bergweiden vermeld. Ondanks hun voorkomen (ze zien er zo lekker zacht en aaibaar uit) moet u ze niet naderen. Een vriendin van mij heeft door een beet van zo'n hond hieraan een winkelhaak in haar gezicht overgehouden. Ergens heb ik gehoord dat ze zo min mogelijk met mensen in contact gebracht worden om hun waaksheid zo groot mogelijk te maken.
In de negentiende eeuw heerste er grote armoede in de bergen en zo ontstond er met name in twee valleien in de Ariège aan het eind van de achttiende eeuw een nieuw beroep (waarschijnlijk afgekeken uit Oost-Europa): berentemmers die jonge beertjes africhtten. Ze gingen in Frankrijk en Spanje hun kunsten vertonen en emigreerden zelfs naar Noord- en Zuid Amerika en Canada. Francis Fourcade maakte een film over deze emigranten uit de vallei van Ustou, die Franse restaurants in New York hebben, maar wiens oorsprong bij de berentemmers ligt.
Weinigen kennen waarschijnlijk « Mee in de zak » de ernstige lotgevallen van Grietje en Pietje, een Sinterklaasboek uit 1915, geschreven door Oom Abraham. In dit enigzins afschrikwekkende, maar daardoor des te spannender Sinterklaasboek uit mijn vaders jeugd kwam een berentemmer voor. Gezien de bestemming van Sinterklaas en zijn reisgenoten stamde deze vast uit de Pyreneën. Grietje en Pietje moeten namelijk mee in de zak op de stoomboot van de Sint met allemaal andere kinderen die ook in zakken zitten. Maar door een speling van het lot maken ze allemaal avonturen mee. Zo komen ze in een circus met de enge berentemmer in aanraking. Na vele ontberingen komen ze Sinterklaas weer tegen, die ze gesticht en wel terugbrengt naar hun ouders (zie: www.oudejeugdboeken.nl) of het groot Sinterklaasboek van Wim Hora Adema.
Begin februari ben ik met carnaval op klaarlichte dag drie vervaarlijke beren tegengekomen, waarbij ik op veilige afstand ben gebleven. In de Pyreneën wordt namelijk vooral in het westelijke, Spaanse deel van de Pyreneën, maar ook elders op enkele plekken een bijzonder soort carnaval gevierd met beren of bizarre gedrochten.
Wij waren afgelopen weekend op weg naar Spaans Catalonië en moesten over een kleine grenspas. Vlak voor die grens ligt een piepklein schilderachtig stadje, Prats de Mollo, waardoorheen de weg loopt. We konden niet verder. De weg was afgezet en omrijden was niet mogelijk, dus we stapten uit onze auto. Met een glimmend zwart hoofd en zwarte handen liepen drie in berenpak gehulde jonge beren van kerels. Al stokken gooiend, imponerend en angstaanjagend, probeerden de beren zoveel mogelijk omstanders met hun zwarte « klauwen » te bewerken, die probeerden weg te vluchten. Maar vooral probeerden ze de (jonge) vrouwen te « nemen ». Ze werden achternagezeten door een troep ladderzatte jagers die met losse flodders in de lucht schoten. Aan het eind van de middag was er een stel in het wit gehulde, wit geschminkte slagers (barbiers) met bijlen en kettingen (al even dronken). De jagers gingen al schietend achter de beren aan. Helemaal op ons gemak voelden we ons niet. Ook een losse flodder kan hard aankomen...
Om vijf uur 's middags werden de beren (na een hele middag rondgelopen te hebben) gevangen en met kettingen vast ritueel geschoren en herschapen tot mens door de jagers en slagers. Dit alles gebeurde onder begeleiding van de muziek van een straatorkest (la cobla) met klarinetachtige toeters en andere blazers en ook ontwaarde ik ergens een doedelzakspeler.
Zo konden we dan weer verder rijden, een ervaring rijker van het aanschouwen van dit festa de l'os dat uit oeroude, heidense tijden moet stammen en dat veel zegt over de plaats die de beer vroeger ingenomen moet hebben. (www.pratsdemollolapreste.com)
Mariette Sobels
een film over dit carnaval in Prats is te bezichtigen op www.reseauculturel.fr
Leesgidsen voor wandelingen, ski- en V.T.T. tochten
Collection 100 rando (rando éditions) : een verzameling van wandelgidsen per gebied in de Pyreneën
Tochten voor skiërs en sneeuwschoeners:éditions Héraclès, gidsen geschreven door Raymond Ratio met goede illustraties. Ook dit zijn wandelgidsen van een goede kwaliteit.
Les sentiers d'Emilie: makkelijke tochten voor jong en oud
Een interessant tijdschrift voor sportieve activiteiten in de Pyreneën: Respyr, geen website, wel een mailadres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Nederlandstalig:
De GR-10, voetpad door de Pyreneeën, door Ad van Hattem. Nederlandse gids, met veel informatie. Bevat geen uitgebreid kaartmateriaal. Uitgave Elmar.
In de ban van de Pyreneeën, door Ton Joosten. Ruim 25 meerdaagse tochten, met routebeschrijvingen, in de Franse en de Spaanse Pyreneeën. O.a. een deel van de Haute Randonnée Pyrénéenne. Informatie over de flora en fauna en de drie nationale parken; tevens praktische informatie. Zie Dominicus
Wildernis in Europa, gids van 45 ongerepte landschappen, red. Dwight Holing. Hierin worden natuurgebieden beschreven, met veel informatie over flora en fauna, prachtige foto's en reisinformatie. Voor de wandelingen in de Pyreneeën is het hoofdstukken Nationaal park Pyrénées Occidentales van belang (wandeling 3 Pyreneeën). Uitgave het Spectrum 1997.
Reisgids Pyreneeën, gouden serie, ANWB 1998. Veel algemene informatie, gebiedsbeschrijvingen en een aantal tochten.
Enkele winkels, gespecialiseerd in bergsportmateriaal:
www.auvieuxcampeur.fr gevestigd in Labège
www.telemark-pyrenees.com, gevestigd in Ax-les-Thermes
Alaska, 16, Avenue de l'URSS, Tlse
Maison du ski, 232, Avenue Muret, Tlse
Ontario, 11, Bd de l'Europe, Portet
Reserveren
Hier volgt een lijst van gîtes, refuges en hotels in de gehele Pyreneën, dus niet alleen in Frankrijk, maar ook in Andorra en Spanje. Ook is er een lijst van webadressen om te reserveren voor campings en een handleiding voor de regels ten aanzien van camping cars.
perso.wanadoo.fr/skizo.industrie/hebergements_pyreneens.htm
Andere interessante adressen:
www.gites-refuges.com gîtes, petits hôtels et refuges de montagne in de Pyreneën
www.mountain-sports.net een nederlandse camping in Ascou (bij Ax), waar ook bergactiviteiten georganiseerd worden.
Club Alpin Français
Juist wanneer men niet veel ervaring in de bergen heeft, of het nou voor bergwandelen is of voor andere activiteiten, dan is de CAF (of een andere bergclub) een goede manier om hiermee kennis te maken. Nieuwkomers in de stad kunnen hier vele franse vrienden maken. Wij hebben hier in elk geval een hele gezellige vriendengroep aan overgehouden, die we zeer regelmatig zien, maar nu dikwijls buiten de CAF om.
Maar het biedt ook uitkomst voor wie maar een of twee keer per jaar ernaartoe wenst te gaan: vrijheid, blijheid. Bij het lidmaatschap is een verzekering inbegrepen voor sportieve activiteiten.
Site Web : perso.wanadoo.fr/clubalpintoulouse
De CAF is een van de grootste bergclubs van Toulouse met 1900 leden. Iedere donderdag zijn er open bijeenkomsten, waarin leden zich kunnen inschrijven voor wandelingen of andere activiteiten die in het daaropvolgende weekend zullen plaats vinden. De activiteiten zijn zeer uiteenlopend, maar hebben natuurlijk allemaal met de bergen te maken. Zo zijn er bergwandelingen, kletteren, canyoning, mountain bike- en raquette en ski de rando- tochten.
Aan de wandelingen doen mensen van jong tot oud mee en dikwijls zijn er verschillende niveaus. Meestal is zaterdag de vertrekdatum en wordt er vervolgens gelogeerd in de bergen (low budget: kamperen, gîte, cabane of refuge) en het vervoer is per auto, waarbij de mensen gegroepeerd worden.
Ski de rando(nnée) zijn tochten in de sneeuwbergen per ski, waarbij er stijgvellen onder de ski's geplakt worden om naar boven te klimmen. Vroeger waren deze stijgvellen gemaakt van zeehondenhuiden, tegenwoordig zijn dit synthetische haren in helle kleuren. Bij het bereiken van de top worden de stijgvellen erafgehaald en kan er vervolgens naar beneden geskied worden. Een goed niveau van buiten de pistes skiën is zeker gewenst, want de sneeuwkwaliteit kan gedurende de tocht van plek tot plek en van uur tot uur verschillen.
Met raquettes (sneeuwschoenen) kunnen de sneeuwbergen ook verkend worden, juist door mensen, die het skiën niet of niet goed beheersen.
Dit soort activiteiten zijn af te raden om zelf te ondernemen als men niet veel ervaring in de bergen heeft. Bovendien is het belangrijk om met een groep te zijn, vanwege het lawinegevaar. Hoewel dit gevaar bestaat, zijn er een aantal maatregelen te nemen om de risico's te verminderen. Zo staan de groepen onder leiding van een ervaringsdeskundige (maar dit is een vereniging van vrijwilligers, dus het zijn i.h.a.géén professionele gidsen), die zal letten op het weer en de sneeuwcondities (via meteofrance kunt u deze ook opvragen).
Bij de CAF moet verplicht een ARVA gedragen worden (deze kan gehuurd worden bij de CAF). Dit is een apparaatje, dat radiosignalen uitzendt, waardoor men als men in een lawine terechtkomt, sneller gevonden kan worden. Ook een "sonde" (een soort lange tentstok) en een "pelle" (schep) zijn handig om mee te nemen.
Maar er zijn nog meer bergclubs, zoals bij voorbeeld:
Pyrénées Club de France: 8, rue Colombette, Tlse, 05.62.73.56.35
Escapade Club, zi Montaudran, 5, rue J. Rodier, Tlse, 05.61.34.15.65
Voor de kletteraars zijn interessant:
Altissimo: zi Montaudran, 5, rue J. Rodier, Tlse : 05.61.54.32.00
Soescalade: 1, imp. Lapujade, Tlse : 05.34.25.01.45
Raadgevingen voor het wandelen in de bergen:
Goede wandelschoenen: stevige bergschoenen met steun voor de enkels en een goede (VIBRAM of vergelijkbaar materiaal) zool. Espadrilles of gewone sportschoenen zijn niet geschikt, maar wel prettig voor in de berghut. In de berghut mag u niet met uw grote stappers binnen en er staat dikwijls een rek met pantoffels, maar eigen materiaal kan best prettig zijn, mits licht en weinig plaats innemend in de rugzak. Heeft u altijd op een bepaalde plek op uw voet een blaar? Plak er ter preventie een brede band Elastoplast op.
In de bergen kan het, zelfs in de zomer, heel koud worden. Neem daarom altijd warme kleren, die weinig wegen, mee, ideaal is een "veste polaire"(fleecejack), maar pas op deze zijn dikwijls niet winddicht, dus ook een "Kway"(regenjack) of poncho meenemen. Dit is sowieso een goed idee, want het weer kan snel veranderen in de bergen. Soms zijn handschoenen, een sjaal of een muts dan ook welkom. Een pet of hoed met brede rand en zonnebril en -crème vormen voor ons, noorderlingen, in de zomer een goede bescherming tegen de zon. Zonnebril en crème moeten een goede UV-beschermingsfactor bevatten. Hier in de Pyreneën geldt dit altijd, maar nog meer als u in de lente ski- of wandeltochten onderneemt. De zon in combinatie met sneeuwvelden laten u snel verbranden. Naar boven lopen, gaat gepaard met transpiratie: een extra droog T-shirt is prettig voor op de top en bij het afdalen na al het gezwoeg omhoog.
Kompas, hoogtemeter, horloge en kaart. Maar ... het is belangrijk om te oefenen met kaart en hoogtemeter, anders hebt u er natuurlijk weinig aan.
Divers: Een pikhouweel en stijgijzers zijn natuurlijk niet nodig voor gewone wandelingen, maar een (telescopische) wandelstok (of twee) kan heel handig zijn. Het helpt voor het evenwicht en om stekelige struiken opzij te doen. Je hoeft geen 65-plusser te zijn om een wandelstok in de bergen mee te nemen.
Een EHBO-portefeuille met speciale blarenpleisters, een zakmes, een aansteker, een zaklamp, plastic zakken en geld.
Het weer verandert snel in de bergen. Zelfs als 's ochtends de zon schijnt kan het in de loop van de dag gaan regenen of misten. In de zomer (Juli en Augustus) zijn er vrij dikwijls onweersbuien in het begin of aan het eind van de middag. Vergeet nooit, dat ook als het hartje zomer is, het koud kan zijn in de bergen. Zo kan het bij voorbeeld ook snikheet in Toulouse zijn en 's nachts bijna vriezen in de Pyreneën: hiermee dus rekening houden bij het voorbereiden. Nooit vertrekken met slecht weer.
Eten en drinken: Altijd eten meenemen en druivensuiker of gedroogd fruit zijn goed voor als men eventjes rust. Niet met lege maag vertrekken. Minstens een liter water per persoon meenemen. Water is zwaar, maar in de bergen is de kans op uitdroging sneller, vanwege transpiratie en de grote hoogte. Water drinken uit de beken (ook al zien ze er nog zo helder uit) of gesmolten sneeuw drinken brengt een bepaald risico met zich mee voor diarrhee of eventueel erger. Mocht u dit overkomen, drink dan flink wat cola, maar als u last heeft van aanhoudende verschijnselen, ga hiermee naar de dokter. Cola is trouwens een goede oppepper na een flinke wandeling. U kunt tijdens de wandeling ook water uit de beken behandelen met zuiveringspillen. Ikzelf gebruik soms Micropur, ze zijn duur, maar het water is vrij snel gezuiverd en heeft niet/nauwelijks een bijsmaak. Andere methoden zijn waterfilter of water koken. Water moet op grote hoogte langer koken, want het kookpunt ligt lager.
Wandeltempo: in de gidsen zijn de wandeltempo's voor bergwandelaars dikwijls aan de hoge kant. Bovendien is dit afhankelijk van allerlei factoren: de zwaarte van de rugzak, de lichamelijke conditie van de verschillende wandelaars; het weer, de motivatie en andere emotionele condities van deze en gene. Niet als Speedy Gonzales vertrekken, tijdig rusten, eten en drinken, tempo aanpassen aan de zwaksten, tijdig omkeren, als mensen het niet aankunnen of als het weer verandert zijn logisch als u ze leest, maar moeten ook in praktijk gebracht worden.
Vuilnis altijd mee naar beneden nemen (plastic zak meenemen). In het hooggebergte duurt het heel lang voordat vuilnis verteert. Voor onbeheerde hutten geldt: vuilnis meenemen, sprokkelhout voor vuur vervangen als u dit verbruikt, deur goed dichtdoen in verband met dieren, die anders binnen kunnen komen. In de zomer oppassen met vuur en sigarettenpeuken. Geen (beschermde) bloemen plukken. Geen stenen gooien. Niet schreeuwen.
Jagers. In de lente en in de herfst wordt de jacht geopend. Helaas ook in het weekend en op woensdagmiddag. Jagen vormt een integraal onderdeel van de vrijetijdsbesteding van menig franse "paysan". Al ben ik geen voorstander, denk ik toch dat er een manier gevonden moet worden dat alle berg"gebruikers" hierin hun plaats kunnen vinden. Ik raad dus aan om ze te respecteren: niet in discussie treden, niet expres lawaai gaan maken.